tensel çekim ne demek?

Tensel Çekim

Tensel çekim, bir fiilin veya fiilimsilerin, özne ile uyumlu olması gereken durumlarda, öznenin gerçek anlamı yerine, görünüşteki veya yaklaşıksal anlamıyla uyumlu hale gelmesidir. Bu durum, cümlenin anlamında belirsizlik veya yanlış anlaşılmaya yol açabilir. Genellikle öznenin niceliği (çokluk veya teklik) veya cinsiyeti ile ilgili karışıklıklardan kaynaklanır.

Tensel çekiminin görüldüğü durumlar:

• Topluluk adlarında: Bir topluluğu ifade eden adlar (örneğin, ordu, sürü, grup) tekil olarak algılanmasına rağmen, içerdiği bireyler nedeniyle çoğul anlamı da taşıyabilir. Bu durumda fiil, topluluk adının tekilliğine mi yoksa içerdiği çoğulluğa mı göre çekimleneceği konusunda kararsızlık yaşanır.
• Belgisizlik zamirlerinde: "Herkes", "kimse", "birçoğu" gibi belgisizlik zamirleri, sayıca belirsiz bir grubu ifade eder. Bu durumda fiil, zamirin tekilliğine mi yoksa ifade ettiği kişilerin çoğulluğuna mı göre çekimleneceği konusunda kararsızlık yaşanabilir.
• Özne eksikliğinde: Bazı durumlarda özne açıkça belirtilmez veya cümleden çıkarılır. Bu durumda fiilin çekimi, cümlenin bağlamından çıkarılan özneye göre belirlenir. Ancak bu çıkarım bazen belirsiz olabilir ve tensel çekimine yol açabilir.
• Yaklaşıklık ifadelerinde: "Yaklaşık beş kişi geldi" gibi cümlelerde, sayı kesin olmadığı için fiilin tekil mi çoğul mu çekimleneceği konusunda kararsızlık yaşanabilir.

Örnekler:

• Yanlış: "Ordu göreve hazırdılar." (Tensel çekimi var)
• Doğru: "Ordu göreve hazırdı." (Ordu tekil olarak kabul edildi)
• Doğru: "Ordudaki askerler göreve hazırdılar." (Özne belirginleştirildi)

Tensel çekiminden kaçınmak için, öznenin anlamını netleştirmek ve fiili bu anlam doğrultusunda çekimlemek önemlidir. Gerekirse cümleyi yeniden yapılandırarak anlam belirsizliğini ortadan kaldırmak da bir çözüm olabilir.